درس اول: فضيلت و برکات حفظ قرآن
براي پي بردن به فضيلت و اهميت حفظ قرآن کافي است اندکي در احاديث رسيده از پيامبر صلي الله عليه و آله و ائمه اطهار (عليهم السلام) در اين باره و نيز در سيره عملي ايشان در تعامل با قرآن و اهل آن دقت کنيم. به طور کلي قرآن کريم در نگاه آن بزرگواران از جايگاهي رفيع و منزلتي ويژه برخوردار است و بالتبع مسائل مربوط به آن، از جمله -تلاوت و قرائت، تدبر و عمل به فرامين آن و آموختن و آموزاندن آن- و نيز -حفظ قرآن و در سينه داشتن آن-، مورد سفارش ايشان قرار گرفته است.
به چند نمونه از احاديث مرتبط با حفظ قرآن توجه کنيد:
1. قال رسول الله صلي الله عليه و آله: -حَمَلَةُ القُرْآنِ هُمُ المَحْفُوفونَ بِرَحمَةِ اللهِ، المُلَبِّسونَ نُورَ اللهِ، المُعَلِّمونَ كَلامَ اللهِ. مَنْ عاداهُم فَقَدْ عادَي اللهَ و مَنْ والاهُم فَقَدْ والَي اللهَ.
/پاورقي 1. مستدرك الوسائل ج 4 ص 254./
حافظان قرآن مشمول رحمت خدا، در بركنندگان نور خدا و آموزگاران كلام خدايند. كسي كه با آنان دوستي نمايد با خدا دوستي نموده و كسي كه با آنان دشمني كند خدا را دشمن داشته است.
2. قال رسول الله صلي الله عليه و آله: -إنَّ اَكْرَمَ العِبادِ إلَي اللهِ بَعْدَ الاَنبياءِ العُلَماءُ ثُمّ حَمَلَةُ القُرآن. يَخْرُجونَ مِن الدُّنيا كَما يَخْرُجُ الاَنبياء وَ يَحْشُرونَ مِنْ قُبُورِهِم مَعَ الاَنبياءِ و يَمُرُّونَ عَلي الصِّراط مَعَ الاَنبياءِ و يَأخُذونَ ثوابَ الاَنبياء. فَطوبي لِطالب العِلْمِ و حامِلِ القرآنِ ممّا لَهُم عِندَ اللهِ مِن الكرامَةِ وَ الشَّرَفِ.
/پاورقي 2. بحارالانوار ج 89 ص 18 19./
گرامي‌ ترين بندگان بعد از انبياء علما و سپس حافظان قرآن هستند. مانند انبياء از دنيا مي ‌روند، همراه انبياء از قبرهايشان خارج مي‌ شوند، به همراه انبياء از صراط مي‌ گذرند و ثواب انبياء را مي‌ برند. پس خوشا به حال پوينده راه علم و حافظ قرآن، به سبب كرامت و شرافتي كه نزد خدا دارند.
3. قال رسول الله صلي الله عليه و آله: -مَنْ اَعْطاهُ اللهُ حِفْظَ كِتابِهِ فَظَنَّ اَنَّ أحَداً اُعْطِيَ أفْضَلَ مِمَّا اُعْطِيَ فَقَدْ غَمَطَ أفْضَلَ النِّعمَةِ.
/پاورقي 3. كنزالعمال ج 1 حديث 2317./
هر كس كه خداوند حفظ كتابش را به او ببخشد و گمان برد به كسي چيزي بهتر از او داده شده، با فضيلت ‌ترين نعمت را كوچك شمرده است.
4. قال رسول الله صلي الله عليه و آله: -أغْنَي النَّاسِ حَمَلَةُ القُرآنِ؛ مَنْ جَعَلَهُ اللهُ تَعالي في جوْفِهِ.
/پاورقي 4. كنزالعمال ج 1 حديث 2261./
بي‌ نياز ترين مردم حافظان قرآن هستند؛ همان كساني كه خداوند متعال قرآن را در وجودشان جاي داده است.
5.‌ قال رسول الله صلي الله عليه و آله: -إذا ماتَ حامِلُ القُرآنِ أوحَي اللهُ إلَي الأرضِ أَن لا تَأكُلي لَحْمَهُ. قالَتْ: إلهي كَيفَ آكُلُ لَحْمَهُ و كَلامُكَ في جَوْفِه.
/پاورقي 5. كنزالعمال ج 1 حديث 2488./
هنگامي كه حافظ قرآن از دنيا مي‌ رود خداي تبارك و تعالي به زمين وحي مي‌ كند كه -گوشت بدن او را نخور.- زمين مي‌ گويد: -پروردگارا، چگونه گوشت او را بخورم در حالي كه كلام تو (قرآن) در قلب اوست.-
6. قال رسول الله صلي الله عليه و آله: -لِحاملِ القُرآنِ إذا عَمِلَ بِهِ فَأحَلَّ حَلالَهُ و حَرَّمَ حَرامَهُ شَفْعٌ في عَشْرَةِ أهْلِ بَيْتِهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ كُلُّهُم قَدْ وَجَبَتْ لَهٌ النّارُ.
/پاورقي 6. كنز العمال ج 1 حديث 2327 ./
حافظ عامل به قرآن كه حلال آن را حلال و حرام آن را حرام مي‌ شمارد فرداي قيامت در مورد 10 نفر از بستگانش كه همگي آنها اهل آتشند حق شفاعت دارد.
7. قال علي عليه السلام: - اِقرَؤُوا القرآنَ و اسْتَظْهِرُوهُ فإنّ اللّهَ تَعالى لا يُعَذِّبُ قلباً وَعَى القرآنَ.
/پاورقي 7. بحار الانوار، ج 89،‌ ص19./
قرآن را تلاوت كنيد و آن را به خاطر سپاريد، زيرا خداوند متعال دلى را كه قرآن را در خود دارد عذاب نمي ‌كند.
8. قال رسول الله صلي الله عليه و آله: - إنّ الّذى ليسَ فى جَوْفِهِ شيىءٌ مِنَ القرآنِ كَالبيتِ الخرابِ.
/پاورقي 8. كنز العمال، ج 1، ص 553./
كسى كه در درونش چيزى از قرآن نيست، دلش مانند خانه ويران است.
9. قال رسول الله صلي الله عليه و آله: - مَنْ قَرَأ القرآنَ عن حفظِهِ ثمّ ظَنَّ أنّ اللّهَ تَعالى لا يَغْفِرُهُ فَهو مِمّنِ اسْتَهْزَأ بآياتِ اللّهِ. -: /پاورقي 9. مستدرك الوسائل، ج 2، ص 294./
كسى كه قرآن را از حفظ بخواند و گمان كند خداى تعالى او را نمي‌ آمرزد، در شمار كسانى است كه آيات الهى را به تمسخر گرفته‌اند.
10. قال الامام الصادق عليه السلام: -اَلْحافِظُ للْقرْآنِ الْعامِلُ بِه مَعَ السَّفَرةِ الْكِرامِ الْبَرَرَةِ.-:
/پاورقي 10. اصول كافي، ج 4، ص 404./
حافظ قرآن كه بدان عمل كند، در آخرت رفيق و همراه فرشتگان و سفيران الهي خواهد بود.
از بيانات نوراني معصومان در اين باب مي‌ توانيم به برخي از برکات حفظ قرآن پي ببريم؛ از جمله: -قرار گرفتن در پناه رحمت الهي، محشور شدن با انبياء و همراهي با آنان، برخورداري از بالاترين ثروت فرهنگي (قرآن)، داشتن حق شفاعت در قيامت، ايمني از عذاب آخرت، آباداني دل و ...-. البته چنانچه در متن شماري از احاديث تأكيد شده، شرط اين بهره‌مندي آن است كه حافظ قرآن در جهت عمل به احكام و فرامين آن حركت كند و كلام وحي همواره نصب العين او باشد. بديهي است كه تنها بسنده كردن به خواندن ظاهري آيات، تمامي اين بركات را به دنبال ندارد.
علاوه بر موارد فوق، بركات و فوائد مهم ديگري نيز در حفظ قرآن هست كه از مهم‌ ترين آنها -انس با قرآن- است. حفظ قرآن را جامع ‌ترين راه براي انس با اين كتاب مقدس دانسته‌اند و به راستي هم چنين است؛ زيرا حافظ قرآن، به بهانه ورود به اين وادي مبارك و به سبب آنكه بي ‌توجهي به آيات و فراموش كردن آنها پسنديده نيست و نوعي بي‌ احترامي به كتاب وحي تلقي مي‌ شود، بايد تا پايان عمر به تلاوت قرآن و محفوظات خود پايبند باشد و همين نكته و خواندن مكرر آيات موجبات مؤانست و رفاقت او را با قرآن فراهم مي‌ كند.
فايده بسيار مهم ديگر براي حفظ قرآن فراهم كردن زمينه -تدبر در قرآن- است. اين نكته در بيانات رهبر معظم انقلاب نيز به خوبي مطرح شده است. ايشان در يکي از ديدارهاي خود با قاريان و حافظان قرآن فرمودند:
وقتي شما حافظ قرآن هستيد، اين تکرار آيات قرآني و انس دائمي با قرآن، به شما فرصت مي‌ دهد که در قرآن تدبر کنيد. تدبر در قرآن با همينطور خواندن و رد شدن به دست نمي‌آيد؛ با يک بار و دوبار خواندن هم حاصل نمي ‌شود؛ با تکرار و انس با آيه‌اي از قرآن امکان تدبر در آن به دست مي‌ آيد. و چقدر لطايف در قرآن کريم هست که اينها را جز با تدبر نمي ‌توان فهميد. بنابراين حفظ و فهم معاني قرآن و تلاوت آن لازم است.
/پاورقي 11. سخنراني ايشان در 4 مهر 1385./
ايشان در همين رابطه در جاي ديگري يادآور شده‌اند که:
به سمت حفظ قرآن بيشتر برويد. حفظ، وسيله است البته؛ حفظ وسيله است. حفظ، هدف نيست. حفظ قرآن، وسيله است؛ وسيله است براى اين كه انسان آسان بخواند، آسان تكرار كند و امكان تدبر پيدا كند. جوانها بروند از استعدادشان، از حافظه ‌شان استفاده كنند. بچه‌ها را، جوانها را بكشانيد به سمت حفظ قرآن. البته امروز با گذشته ما قابل مقايسه نيست، خيلى جلو هستيم؛ اما كم است. آنچه كه الان در كشور ما وجود دارد، كم است. بروند به سمت حفظ قرآن. وقتى كه حفظ حاصل شد، آن وقت توان و فرصت براى تدبر بيشتر پيدا خواهد شد و همين تدبر است كه كليد است. كليد اصلى، همين تدبر در قرآن و فكر كردن در قرآن است.
/پاورقي 12. سخنراني ايشان در 4 تير 1390./
آنچه گفتيم گوشه‌اي از بركات و فوائد حفظ قرآن كريم بود و بركات فراوان ديگري نيز هست كه مجال پرداختن به آنها در اين مختصر فراهم نيست. اما آنچه گفتيم و نگفتيم تنها به منزله توصيف منظره‌اي نيكو و دلكش است و شرط بهره‌مندي کامل از اين تصوير زيبا آن است که آستين همت را بالا بزنيد و با توكل بر خدا و توسل به ذوات مقدس معصومان عليهم السلام -حفظ قرآن- را آغاز كنيد.