درس يازدهم
خانه کعبه، اولين پايگاه توحيدي براي همه مردم جهان
در اين درس آشنا مي شويم با:
1. سرزمين مکه و هدف از هجرت حضرت ابراهيم به آن.
2. بناي کعبه و انجام مناسک حج توسط حضرت ابراهيم.
3. اهميت خانه کعبه و منشأ برکت و هدايت بودن آن.
4. برقراري آيين حج به دست حضرت ابراهيم.
5. بقاي نسل حضرت ابراهيم در سرزمين مکه تا ظهور پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله.

آيات درس را قرائت کنيد.
سوره آل عمران آيه 96 و 97.
سوره بقره آيه 125 تا 129.

به کمک معناي کلمات زير آيات درس را ترجمه کنيد.
بَکَّة: مکه
مَقامُ: محل ايستادن، محل عبادت
استِطَاعَ: توانايي داشت
استِطَاعَ إِليَهِ سَبيِلاً: (براي رفتن)به آنجا راهي داشته باشد
مَثابَةً: محل اجتماع، محل کسب ثواب
الرُّکَّعِ: جمع راکع
السُّجُود: جمع ساجد
أَضطَرُّ: دچار مي کنم، گرفتار مي سازم
أرِنا: به ما نشان بده

بيان آيات
ابراهيم عليه السلام در سرزمين مکه
از سوي خداي سبحان، حضرت ابراهيم مأموريت يافت که به سرزمين حجاز هجرت کند و در آنجا اولين پايگاه جهاني توحيد، را براي مردم عالم بنيان گذارد. ابراهيم عليه السلام هجرت خود را به سوي مکه با همسرش هاجر و فرزندش اسماعيل آغاز کرد. پس از رسيدن به مکه آن دو را در سرزمين بر جاي گذارد و خود به سوي فلسطين بازگشت. به هنگام بازگشت دست به دعا برداشت که: پروردگارا! من يکي از فرزندانم را در اين وادي بدون گياه، در کنار خانه محترم تو سکونت دادم تا نماز را به پاي دارند، تو نيز دلهاي برخي از مردم را به سوي آنان متمايل کن، و به آنان از محصولات روزي ده، باشد که شکر نعمت تو را به جاي آورند.
/پاورقي 1. ابراهيم آيه37. /
با رفتن ابراهيم، هاجر و فرزندش تنها ماندند. تنها، در يک منطقه کوهستاني و سنگلاخ، بدون هيچ ياور و بلکه بدون يک آشنا. البته آن دو همه چيز داشتند، چون خداي مهربان با آنها بود. چيزي نگذشت که چشم هاجر به چشمه آب زمزم روشن شد. همان چشمه اي که در کنار خانه خدا، در زيز پاهاي کوچک اسماعيل که از شدت تشنگي بر زمين ساييده بود جوشيد. پرندگان آسمان، با ديدن آب فراوان چشمه، در آن وادي سوزان، به سوي آن روان شدند. ديري نپاييد که سواراني از قبيله جرهم با دنبال کردن محل فرود پرندگان به کنار چشمه آمدند. در آنجا هاجر و کودک معصومش را ديدند و از وي اجازه خواستند ا در آن سرزمين بمانند. رفته رفته در اطراف خانه خدا جمعيت گرد آمد و ديگر اسماعيل و هاجر تنها نبودند. حضرت ابراهيم در سفر هاي بعد، طبق مأموريت الهي خويش، خانه کعبه را در جايگاه تعيين شده بنا کرد. اين خانه اولين پرستشگاه رسمي و خانه امن الهي است. خداي رحمان خانه کعبه را براي تمامي انسانها بر پا نموده، و آن را موجب برکت و آباداني براي اهل زمين قرار داده است. در حريم خانه کعبه، آيات و نشانه هايي از انبياي الهي موجود است. از حضرت ابراهيم نيز يادگاري بس گرانقدر بر جاي مانده است. اين يادگار همان سنگي است که آن حضرت، به هنگام بالا بردن ديوار هاي خانه، بر روي آن مي ايستاد. اين سنگ که (مقام ابراهيم) ناميده مي شود، هم اکنون در مسجد الحرام، در نزديکي خانه کعبه در حد فاصلي که براي طواف است قرار دارد و زائران بيت الله نماز طواف را پشت آن مي خوانند. اکنون خانه کعبه، قبله گاه جهاني است. تمامي مسلمانان به هنگام نماز، رو به سوي آن مي ايستند و از برکت و رحمت الهي که از سوي آن جاري است، بهره مي جويند. خانه کعبه در وسط مسجدي قرار دارد که (مسجد الحرام) ناميده مي شود و بزرگترين و برترين مسجد روي زمين است. در اطراف خانه کعبه، منطقه وسيعي به وسعت صد ها کيلومتر مربع، حرم امن الهي است. طبق فرمان خداوند، هر کس وارد حرم گردد، و در حريم کعبه قرار گيرد، بايد از هر تعرضي در امان باشد. خداي سبحان از ابراهيم عليه السلام و اسماعيل عليه السلام پيمان گرفت که خانه او را همواره براي زائراني که مي خواهند طواف کنند و اعتکاف نمايند و رکوع و سجده به جاي آورند، پاکيزه نگه دارند. ابراهيم و فرزندش اسماعيل پس از بناي خانه دست به دعا برداشتند که: پروردگارا اين تلاش را از ما بپذير، البته که تو شنوا و دانا هستي. بارالها، ما دو تن را تسليم درگاهت قرار ده و از نسل ما نيز امتي مسلمان پديد آور، و مناسک حج را به ما نشان بده، و بر ما ببخشاي که تو توبه پذير و مهرباني. پس از بناي کعبه، مناسک حج بيت الله نيز به حضرت ابراهيم ارائه شد و در آيين اسلام، از بزرگترين اعمال قرار گرفت، تا آنجا که براي ترک عمدي آن تعبير کفر آورده شده است.
/پاورقي 1. به عبارت (وَ مَن کَفَرَ فَإِنَّ اللهَ غَنيٌّ عَنِ العَالَمِينَ) در آيات درس توجه کنيد./
پس از انجام مأموريت، و برقراري مناسک حج، حضرت ابراهيم، به سوي فلسطين بازگشت. اسماعيل و هاجر در مکه ماندند و از نسل اسماعيل عليه السلام جمع فراواني در اطراف خانه خدا پديدار گشتند. به اين ترتيب فرزندان ابراهيم دو تيره شدند. دسته اي به نام بني اسرائيل (اسرائيل نام ديگر يعقوب است.) که از نسل يعقوب و اسحاق و در منطقه فلسطين زندگي مي کردند، و دسته دوم فرزندان اسماعيل که در سرزمين حجاز نشو و نما يافتند. پس از حضرت ابراهيم عليه السلام، پيامبران بسياري در ميان بني اسرائيل مبعوث شدند و به ترويج دين الهي پرداختند. ولي سر انجام، آيين جهاني و جاويدان اسلام، که به دست حضرت ابراهيم پي ريزي شده بود، به دست پيامبر اکرم حضرت محمد صلي الله عليه و آله که از فرزندان حضرت اسماعيل بود، بر جهانيان عرضه شد؛ و(حج) که از بزرگترين ارکان اسلام است، در ميان اين تيره بر قرار گشت. پيامبر اسلام تنها پيامبر جهاني است که کتاب آسماني و دين او، براي هميشه در جهان جاويدان خواهد ماند.

پرسش
1. حضرت ابراهيم به چه منظور فرزند خويش را در وادي بي آب و علف در کنار خانه خدا قرار داد؟
2. مقام ابراهيم چيست و در کجا قرار دارد؟
3. (کعبه)، (مسجد الحرام) و (حرم) چه مکانهايي هستند و چرا اين گونه نامگذاري شده اند؟
4. نسل حضرت ابراهيم چگونه و در چه سرزمين هايي گسترش يافت و پيامبر اکرم از نسل کدام يک از فرزندان حضرت ابراهيم است؟

پژوهش
1. با مراجعه به واژه (ابراهيم) در معجم المفهرس بررسي کنيد که در چند آيه از قرآن کريم درباره حضرت ابراهيم و خانه کعبه سخن به ميان آمده است؟
2. آيات 25 تا29 سوره مبارکه حج را مطالعه نماييد و نکاتي را که درباره مناسک حج و خانه کعبه در آنها آمده است بنويسيد.