درس پنجم
زندگي دنيا از ديدگاه قرآن کريم
در اين درس آشنا مي شويم با:
1. نعمتهايي که خداوند براي بهره مندي و آزمون انسان در اختيار او قرار داده است.
2. ويژگي هاي زندگي دنيا در جهت تربيت و آزمون انسان(محدوديت و ابتلاء).
3. فاني بودن زندگي دنيا و مقدمه بودن اين زندگي براي حيات جاويد آخرت.
وظايف انسان در برابر نعمتها و سختيها(شکر، صبر و رضاء).

آيات درس را قرائت کنيد.
سوره مؤمنون آيه 18الي22
سوره کهف آيه7 و8
سوره بقره آيه 155الي157

به کمک معناي کلمات زير آيات درس را ترجمه کنيد.
أَسکنَّا: جاي داديم
ذَهابٍ به ي: از بين بردن آن
نَخيل: جمع نخلة، درختان خرما
أَعنَاب: جمع عنب، انگور ها، درختان انگور
فَواکِه: جمع فاکهة، ميوه ها
تَنبُتُ: مي رويد
تنَبُتُ بِاالدُّهنِ: روغن مي دهد
صبِغ: خورش
صَعيد: زمين (روي زمين)
جُرُز:خشک، بدون گياه

فضل خدا
فضل خداي را که تواند شمار کرد = يا کيست آنکه شکر يکي از هزار کرد
آن صانع قديم که بر فرش کائنات = چندين هزار صورت الوان نگار کرد
ترکيب آسمان و طلوع ستارگان = از بهر عبرت نظر هوشيار کرد
بحر آفريد و بر و درختان و آدمي = خورشيد و ماه و أنجم و ليل و نهار کرد
اجزاي خاک مرده به تأثير آفتاب = بستان ميوه و چمن و لاله زار کرد
توحيد گوي او نه بني آدم اند و بس = هر بلبلي که زمزمه بر شاخسار کرد
سر چيست تابه طاعت او بر زمين نهند = جان در رهش دريغ نباشد نثار کرد
بخشنده اي که سابقه فضل و رحمتش = ما را به حسن عاقبت اميد وار کرد
(سعدي)

بيان آيات
خداي بزرگ پيش از آوردن انسان به مدرسه دنيا و برقراري کلاس درس و امتحان، امکانات لازم را براي وي تدارک ديده، آب را به ميزان معين نازل ساخته، گياهان را رويانيده، امکانات غذايي را فراهم نموده و چهار پايان را براي بهره وري انسان آفريده است. خلاصه آن که، هر آنچه براي زندگي و تشکيل کلاس ضروري مي باشد، آماده ساخته است. قرآن کريم تمامي اين امکانات را به عنوان زيب و زينت زمين معرفي مي کند تا توسط آنها افراد بشر در معرض درس و آزمون قرار گيرند و بتوانند به رشد و کمال نايل آيند: ما تمامي آنچه را که بر روي زمين است، زينت آن قرار داديم، تا مردمان را بيازماييم که کدام يک بهتر عمل مي کنند. وظيفه انسان مؤمن اني است که از اين نعمتها در راه تزکيه نفس خويش و انجام تکاليف الهي به خوبي استفاده کند، نه آن که به آنها دل بندد و مشغول و سرگرم شود و از راه حق باز ماند. دنيا با تمامي نعمت ها و زينتهايش، صرفاً دوراني گذرا براي انسان است، تا برنامه اي را به انجام رساند، و رتبه خويش را در اين مسابقه براي زندگي ابدي، به دست آورد.
از آنجا که زندگي دنيا تربيت و آزمون است، داراي ويژگي هايي است که به مهمترين آنها آشاره مي کنيم.

1. محدوديت نعمتها
مي دانيم که در بهشت موعود، نعمتها بي اندازه و بدون حساب است، چنان که قرآن مي فرمايد:
لَهُم مَا يشَاءُونَ فِيهَا وَ لَدينَا مَزِيدٌ
/پاورقي 1. ق آيه35. /
خداوند مي فرمايد بهشتيان هر چه بخواهند در بهشت آماده است، و افزونتر از آن نيز در نزد ما خواهد بود. حال سؤال اين است که، چرا خداي مهربان، دنيا را همانند بهشت نيافريده است تا هرچه افراد بشر بخواهند به راحتي در آن بيابند، در حالي که خداوند متعال هم بر انجام هر کاري تواناست و هم ذات مقدسش از هر گونه بخل، پاک و مبراست.
اين از آن روست که که زندگي دنيا براي درس و آزمون است، دنيا آزمايشگاه است نه آسايشگاه. در محيط درس و کلاس، امکانات رفاهي کاملا حساب شده است. مدرسه، هم با مجلس مهماني متفاوت است و هم با زندان و شکنجه گاه. پس بايد امکانات و نعمتها در دنيا، محدود و معين باشد، به گونه اي که لوازم زندگي را در اختيار بشر قرار دهد و آنچه ضروري است تأمين کند، اما بي حد و حساب نباشد. اگر نعمتهاي دنيا بي حد و اندازه بود، زمينه براي تربيت و تزکيه نفس و انجام بسياري از امتحانهاي الهي وجود نداشت. زيرا در اين صورت هر کس هر چه مي خواست در اختيار داشت و ديگر انفاق در راه خدا، اطعام گرسناگان، صبر بر کمبود ها، تن ندادن به حرام، خويشتن داري از تجاوز به حقوق ديگران و... هيچ يک معنايي نداشت و انسان بر سر دو راهي آزمون قرار نمي گرفت و چپه بسا جهاد در راه خدا به کلي منتفي مي گشت و...
دنيا مطلب، که نيست جاويد = بگذر ز وي و مدار اميد
دنيا طلبي و حق پرستي = شرک است به نزد اهل توحيد
چشم از همه جز يکي فرو بند = يکدل نشد آن که جز يکي ديد
(سعدي)

2. وجود ابتلا
امور زندگي دنيا و مشکلات مختلف آن، جزء برنامه هاي الهي است و از مواد درسي براي تربيت انسان و بلکه از بالاترين آزمايشها و نردبانهاي ترقي او مي باشد. در نتيجه بالاترين نمرات و پادش را کساني خواهند داشت که در برخورد با اين مشکلات، خود و ديگران را، از يک سو به صبر و پايداري و از سوي ديگر به حق و درستي سفارش مي کنند. قرآن کريم فرموده است ما شما را با اموري مانند ترس، گرسنگي، کاستي در اموال و خويشان و کاستي در قمرات مادي زندگي مي آزماييم. در اين آزمون صبر پيشگان را بشارت ده، آنان کعه چون مصيبتي بدانها روي آورد به آزمايشي بودن زندگي دنيا توجه مي کنند و قلب خويش را تسلي مي بخشند و رضايت خويشتن را از تقديرات خداي بزرگ اعلام مي دارند و مي گويند: ما از خداييم و به سوي خدا باز مي گرديم. هم اينانند که درود و رحمت الهي بر ايشان خواهد بود و اينان اند که راه يافته اند وبه حقيقت زندگي و هدف آفرينش پي برده اند.
روندگان طريقت ره بلا سپرند = رفيق عشق چه غم دارد از نشيب و فراز
حافظ
/پاورقي 2. 1. البته واژه بلا در قرآن کريم براي حوادث خيز و شر هر دو به کار رفته است، چنان که قرآن کريم مي فرمايد: ونبلوکم بالشر والخير فتنة وإلينا ترجعون (أنبيا آيه35)./
کوتاه سخن آنکه، خداي سبحان براي انسان، در شکلهاي مختلف اوامر و نواهي مصائب برنامه و آزمون دارد و انسان همواره تا پايان زندگي در معرض امتحانهاي الهي قرار دارد. افراد بشر گروه گروه به اين مدرسه راه مي يابند، و دروه خويش را به پايان مي برند و از آن خارج مي شوند، تا در حيات مجدد، در سراي جاويد گرد آيند و اعمال خويش را ببينند و پاداش و کيفر آنها را دريافت کنند. آنگاه که همگان دوران خويش بگذرانند، خداي سبحان کلاس را به پايان مي برد و امکانات حيات را از صحنه زمين محو مي گرداند و سطح زمين را به خاکي بي حاصل بدل مي سازد؛ زيرا همه اين بساط فقط براي تشکيل کلاس بوده است، و حال که اين دوران به پايان رسيده است، بايد زمين را براي برپايي صحنه قيامت آماده سازند.

پرسش
1. آفرينش نعمتها و زينتهاي روي زمين به چه منظور بوده است؟
2. مشکلاتي که در مسير آزمون انسان در آيات درس ذکر شده کدام است؟
3. در درگاه ربوبي، صبر پيشگان چه پاداشي دارند؟
4. وظيفه انسان مؤمن در برابر نعمتها و مصيبتها چيست؟
5. آيا در برخورد با مصائب، جز صبر وظيفه ديگري هم داريم؟
6. اگر نعمتهاي دنيا، همچون بهشت بسيار فراوان بود چه مي شد؟

پژوهش
1. با مطالعه و دقت در آيات20تا30سوره مبارکه روم، الف- نعمتهاي الهي را که در اين آيات ذکر شده است را بنويسيد. ب- به نظر شما ذکر نعمتهاي الهي در اين آيات به چه منظور است؟
2. با مراجعه به سوره مبارکه نحل، ده آيه را مشخص کنيد که بيانگر نعمتهاي الهي بر انسان باشد.