تشديد
اگر حرفي پشت سر هم تكرار شود اوّلي ساكن و دوّمي متحرّك تلفّظ آن مشكل خواهد بود، زيرا مي بايست زبان دوبار به مخرج يك حرف برخورد كند، مانند:
رَبْ ، بَ ـ اِلْ، لا
براي رفع اين مشكل اوّلي را در دوّمي ادغام مي كنند، در نتيجه زبان يك بار ولي محكم و با شدّت به محل تلفّظ آن حرف برخورد و جدا مي شود، (در هنگام برخورد با حالت سكون و در هنگام جدا شدن با همان حركتي كه آن حرف دارا مي باشد).
براي نشان دادن حرف مشدّد از دو علامت استفاده مي شود:

1. شين غير آخري كه دنباله و نقطه آن حذف شده باشد ـّ.
مبتكر اين شكل، خليل بن احمد فراهيدي است، اين علامت از شين غير آخر ابتداي كلمه شِذَّ گرفته شده است و بر شديد و محكم ادا شدن حرف در هنگام تلفّظ دلالت مي كند، نقطه ها و دنبالة آن حذف و دندانة آن باقي مانده است، شّ شد.
اين علامت هميشه بالاي حرف قرار مي گيرد و يكي از حركات سه گانه نيز ضميمه آن مي شود.
اين علامت در مشرق زمين از قديم مورد استفاده قرار مي گرفته است. از اين رو آن را به علماي مشرق زمين نسبت مي دهند.

2. شكل حرف دال.
براي نشان دادن حرف مشدّد، علماي مدينه و اندُلس از اين شكل استفاده مي كردند، در بارة علّت انتخاب آن گفته اند كه كلمة -شِدَّ- از سه حرف تشكيل شده است. (يك شين و دو دال). اگر از حرف شين براي معرّفي حرف مشدّد استفاده كنيم، يك سوّم كلمه را آودره ايم ولي اگر از حرف دال كمك بگيريم دو سوّم كلمه را آورده ايم و دلالت دو سوّم كلمه بر همة كلمه رساتر از يك سوّم كلمه مي باشد.
اين علامت، در مغرب زمين مورد استفاده قرار مي گرفته، از اين رو آن را به علماي مغرب زمين نسبت مي دهند و امروزه كسي در نگارش از آن استفاده نمي كند.
از اين علامت، در گذشته به روش هاي مختلفي استفاده مي كرده اند.
بعضي از علماي رسم و ضبط قرآن، به متابعت از علامت گذاري اوّليّه قرآن كه حركات را با نقطة قرمز رنگ مشخّص مي كردند (نقطه فتحه، بالا، نقطة كسره، زير و نقطة ضمّه در جلو حرف) در صورت مفتوح بودن حرف مشدّد، دال را بالاي حرف، در صورت مكسور بودن در زير حرف و در صورت مضموم بودن در جلو حرف قرار مي دادند.
بعضي ديگر (همانند شكل قبلي) هميشه آن را بالاي حرف مشدّد قرار مي دادند و يكي از حركات سه گانه را نيز ضميمه آن مي كردند.
و گروه ديگر با تغيير در شيوة نگارش شكل دال، حركات آن را نيز مي فهماندند، براي حرف مشدّد مفتوح، دو سر دال را به طرف بالا و در بالاي آن حرف قرار مي دادند. در صورت مكسور بودن، دو سر دال رابه طرف پايين و در زير حرف -8- و در صورت مضموم بودن، دو سر دال را به طرف پايين و در بالاي حرف قرار مي دادند.
امروزه در قرآنها فقط از شكل اوّل استفاده مي شود.
اسم اين علامت تشديد و به حرفي كه داراي اين علامت باشد، مشدّد مي گويند.