9. تَنوين نَصب
تَنوين نون ساكني است كه در آخر برخي از كلمات عربي خوانده مي شود، امّا نوشته نمي شود. تنوين سه گونه است:

الف. تنوينِ نَصْب
ب. تنوينِ جَرّ
ج. تنوينِ رَفْع

علامت تنوينِ نَصب، دو فتحه () است كه بالاي حرف قرار مي گيرد. به كلمه اي كه تنوين نصب دارد، مَنصوب مي گويند، مانند بً كه خوانده مي شود: بَنْ.
اكنون به اين مثال ها توجّه كنيد:
نارًا خوانده مي شود: نارَنْ.
أَفْواجًاخوانده مي شود: أَفْواجَنْ.
تَوّابًاخوانده مي شود: تَوّابَنْ.
رَحْمَةً خوانده مي شود: رَحْمَتَنْ.
صُبْحًا خوانده مي شود: صُبْحَنْ.
معمولاً پس از تنوين نصب يك - الف- نوشته مي شود كه خوانده نمي شود، ولي اين الف در سه مورد نوشته نمي شود:

1. هنگامي كه در پايان كلمه، تاء گِرد (ة ة) باشد، مثلاً:
تَذْكِرَةً خوانده مي شود: تَذْكِرَتَنْ.
مَوْعِظَةً خوانده مي شود:مَوْعِظَتَنْ.
2. هنگامي كه در پايان كلمه، ياء (ي) باشد، مثلاً:
هُدًي خوانده مي شود: هُدَنْ.
3. هنگامي كه در پايان كلمه، همزه (ء) باشد، مثلاً:
ماءً خوانده مي شود:ماءَنْ.

توجّه
حرفي كه داراي تنوين نصب است، يك بخشِ جداگانه از كلمه را تشكيل مي دهد.
گاه تنوين نصب را روي (الف) مي گذارند، نه روي حرف پيش از الف، مانند خَيْراً به جاي خَيْرًا.(4)

پرسش:
1. تنوين چيست؟
2. تنوين چند گونه است؟ آن ها را نام ببريد.
3. علامت -تنوين نصب- چيست و كجاي حرف قرار مي گيرد؟
4. در فارسي، به علامتِ - نصب- چه مي گويند؟
5. به كلمه اي كه - تنوين نصب- دارد، چه مي گويند؟
6. معمولاً پس از - تنوين نصب- چه حرفي نوشته مي شود كه خوانده نمي شود؟
7. در چه مواردي، پس از -تنوين نصب-، الف نوشته نمي شود؟
8. حرفي كه داراي - تنوين نصب- است، چند بخش جداگانه از كلمه را تشكيل مي دهد؟

تمرين:
1. چهارده كلمه زير را يك بار جداگانه (تفكيكي) و يك بار با هم (تركيبي) بخوانيد:
كُفُوًا شَرًّا جَمْعًا طَيْرًا مالاً قَدْحًا مُبْصِرَةً نَقْعًا مُسَمًّي أَذًي جَزاءً أَشْتاتًا مَغْفِرَةً فاكِهَةً.
2. چهارده كلمه در قرآن پيدا كنيد كه داراي تنوين نصب باشند.
10. تَنوينِ جَرّ ()
علامت تنوينِ جَرّ، دو كسره () است كه زير حرف قرار مي گيرد. به كلمه اي كه تنوين جرّ دارد، مَجرور مي گويند، مانند د كه خوانده مي شود: دِنْ.
اكنون به اين مثال ها توجّه كنيد:
خُسْر خوانده مي شود: خُسْرِنْ.
حاسِد خوانده مي شود: حاسِدِنْ.
حِجارَة خوانده مي شود: حِجارَتِنْ.
راضِيَة خوانده مي شود: راضِيَتِنْ.
يَوْمَئِذ خوانده مي شود: يَوْمَئِذِنْ.

تذكّر
حرفي كه داراي تنوين جرّ است، يك بخشِ جداگانه از كلمه را تشكيل مي دهد.

پرسش:
1. علامت - تنوين جرّ- چيست و كجاي حرف قرار مي گيرد؟
2. در فارسي، به علامتِ -جرّ- چه مي گويند؟
3. به كلمه اي كه - تنوين جرّ- دارد، چه مي گويند؟
4. حرفي كه داراي - تنوين جرّ- است، چند بخش جداگانه از كلمه را تشكيل مي دهد؟

تمرين:
1. چهارده كلمه زير را يك بار جداگانه (تفكيكي) و يك بار با هم (تركيبي) بخوانيد:
جُوع خَوْف عَمَد أَمْر غاسِق هُمَزَة ذَرَّة عيشَة قُرَيْش سِجّيل تَقْويم مَأْكُول مَمْنُون مُمَدَّدَة.
2. چهارده كلمه در قرآن پيدا كنيد كه داراي تنوين جرّ باشند.

11. تَنوينِ رَفع ()
علامت تنوينِ رَفع، دو ضمّه () است كه بالاي حرف قرار مي گيرد. به كلمه اي كه تنوين رفع دارد، مَرفوع مي گويند، مانند شٌ كه خوانده مي شود: شُنْ.
اكنون به اين مثال ها توجّه كنيد:
حَبْلٌ خوانده مي شود: حَبْلُنْ.
سَلامٌ خوانده مي شود: سَلامُنْ.
لَشَديدٌ خوانده مي شود: لَشَديدُنْ.
حامِيَةٌ خوانده مي شود: حامِيَتُنْ.
مُؤْصَدَةٌ خوانده مي شود: مُؤْصَدَتُنْ.

توجّه
حرفي كه داراي تنوين رفع است، يك بخشِ جداگانه از كلمه را تشكيل مي دهد.

پرسش:
1. علامت -تنوين رفع- چيست و كجاي حرف قرار مي گيرد؟
2. در فارسي، به علامتِ -رفع- چه مي گويند؟
3. به كلمه اي كه -تنوين رفع- دارد، چه مي گويند؟
4. حرفي كه داراي - تنوين رفع- است، چند بخش جداگانه از كلمه را تشكيل مي دهد؟

تمرين:
1. چهارده كلمه زير را يك بار جداگانه (تفكيكي) و يك بار با هم (تركيبي) بخوانيد:
نارٌ أَجْرٌ أَحَدٌ خَيْرٌ وَيْلٌ عابِدٌ لَشَهيدٌ لَخَبيرٌ لَكَنُودٌ حَميدٌ حَرَجٌ هاوِيَةٌ واحِدَةٌ رِضْوانٌ.
2. چهارده كلمه در قرآن پيدا كنيد كه داراي تنوين رفع باشند.

12. مَدّ ()
پيش از اين، با صداهاي كشيده، يا حروفِ مَدّي (ا ي وُ) آشنا شديم. هرگاه بالاي حرف مدّي، علامت مدّ () قرار گيرد، حرف مدّي با صداي كشيده تر خوانده مي شود، مثلاً:
جآءَ خوانده مي شود: جااااءَ.
جيءَ خوانده مي شود: جي ي ي يءَ.
سآءَ خوانده مي شود: سااااءَ.
سُوءُ خوانده مي شود: سُووووءُ.
سيءَ خوانده مي شود: سي ي ي يءَ.
به حرفي كه علامت مدّ داشته باشد، - مَمدود- مي گويند.

تذكّر
معمولاً علامت مدّ بالاي سه حرف (الف) و (ياء) و (واو) قرار مي گيرد كه (الف مدّي) و (ياء مدّي) و (واو مدّي) نام دارند. پس از حروف مدّي، اين سه حرف قرار مي گيرند:
همزه، مثال: مآ أَغْني.
حرف ساكن، مثال: آلاْنَ.
حرف مشدّد، مثال: ضآلّينَ.

پرسش:
1. علامت مدّ كجاي حرف مدّي قرار مي گيرد؟
2. حرفي كه داراي علامت مدّ است، چگونه خوانده مي شود؟
3. به حرفي كه علامت مدّ داشته باشد، چه مي گويند؟
4. معمولاً علامت مدّ بالاي چه حرف هايي قرار مي گيرد؟
5. پس از حروف مدّي چه حرف هايي قرار مي گيرند؟

تمرين:
1. چهارده كلمه زير را يك بار جداگانه (تفكيكي) و يك بار با هم (تركيبي) بخوانيد:
إِنّآ أَنْزَلْناهُ وَ لا أَنْتُمْ في أَحْسَنِ أَلَّذي أَطْعَمَهُمْ يَدآ أَبي شِتآءِ مَلئِكَةُ يُرآؤُنَ مآأَدْريكَ إِنّآ أَعْطَيْناكَ أَتُحآجُّونّي تَأْمُرُونّي في أَمْري مآ أَعْبُدُ.
2. چهارده كلمه در قرآن پيدا كنيد كه داراي علامت مدّ باشند.

13. وَصل ()
-علامتِ وَصل- نشانه اي است به اين شكل: () كه هر گاه بالاي همزه قرار گيرد، آن همزه خوانده نمي شود. در اين حالت، حرف هاي پيش از همزه و پس از همزه به يكديگر مي چسبند و وصل مي شوند، مثلاً:
وَانْحَرْ خوانده مي شود: وَنْحَرْ.
وَالْعَصْرِخوانده مي شود: وَلْعَصْرِ.
بِالْحَقِّ خوانده مي شود: بِلْحَقِّ.
وَامْرَأَتُهُ خوانده مي شود: وَمْرَأَتُهُ.
بِرَبِّ الْفَلَقِ خوانده مي شود: بِرَبِّلْفَلَقِ.

توجّه
به همزه اي كه علامت وصل بالاي آن باشد، -همزه وصل- مي گويند. همزه وصل در آغازِ خواندنِ كلام، تلفّظ مي شود، مانند إِجْعَلْ، ولي در ميانِ خواندنِ كلام، تلفّظ نمي شود، مانند رَبِّ اجْعَلْ كه خوانده مي شود: رَبِّجْعَلْ.
در برخي از قرآن ها، علامت وصل را بالاي -همزه وصل- نمي گذارند. در اين صورت، بايد خودمان حرفِ پيش از همزه را به حرفِ پس از همزه وصل كنيم، مثلاً:
وَانْحَرْ خوانده مي شود: وَنْحَرْ.
اگر پيش از علامت وصل، تنوين باشد، حرف نون (كه در تنوين به صورت ساكن است و تلفّظ مي شود) مكسور خوانده مي شود، به اين ترتيب:
مَثَلاً الْقَوْمُ(ر مَثَلَنْ الْقَوْمُ) خوانده مي شود: مَثَلَنِ لْقَوْمُ.
بِغُلام اسْمُهُ (ر بِغُلامِنْ اسْمُهُ) خوانده مي شود: بِغُلامِنِ سْمُهُ.
فِسْقٌ الْيَوْمَ (ر فِسْقُنْ الْيَوْمَ) خوانده مي شود: فِسْقُنِ لْيَوْمَ.
در برخي از قرآن ها، براي راهنمايي خوانندگان، يك نون مكسور (نِ) زير تنوينِ اين گونه كلمه ها قرار مي دهند، مانند فِسْقٌنِ الْيَوْمَ. گاه نيز تنوين را حذف مي كنند و نونِ مكسور را زير حرف مي گذارند، مانند فِسْقُنِ الْيَوْمَ.

پرسش:
1. -علامت وصل- كجاي همزه قرار مي گيرد؟
2. هر گاه همزه اي علامت وصل داشته باشد، كلمه چگونه خوانده مي شود؟
3. -همزه وصل- چه همزه اي است؟
4. اگر پيش از علامت وصل، تنوين باشد، كلمه چگونه خوانده مي شود؟

تمرين:
1. چهارده كلمه زير را يك بار جداگانه (تفكيكي) و يك بار با هم (تركيبي) بخوانيد:
وَالْفَتْحِ كَالْعِهْنِ كَالْفَراشِ عِلْمَ الْيَقينِ هُوَالاْبْتَرُ لِحُبِّ الْخَيْرِ مِنَ الْجِنَّةِ طَعامِ الْمِسْكينِ زُرْتُمُ الْمَقابِرَ وَاسْتَغْفِرْهُ يَدُعُّ الْيَتيمَ يَمْنَعُونَ الْماعُونَ شَرِّ الْوَسْواسِ حَمّالَةَ الْحَطَبِ.
2. چهارده كلمه زير را يك بار جداگانه (تفكيكي) و يك بار با هم (تركيبي) بخوانيد:
ثَلاثَةٌ انْتَهُوا كَرَماد اشْتَدَّتْ بِزينَة الْكَواكِبِ عَزيزٌ ابْنُ أَمْوالٌ اقْتَرَفْتُمُوها بِرَحْمَة ادْخُلْ سَوآءً الْعاكِفُ أَليمًاالَّذينَ يَوْمَئِذالْحَقُّ عَدْن الَّتي عادٌالْمُرْسَلينَ مِصْباحٌ الْمِصْباحُ شَيْئًا اتَّخَذَها إِفْكٌ افْتَريهُ.
3. چهارده كلمه در قرآن پيدا كنيد كه داراي علامت وصل باشند.