اول آیه‏ای که نازل شده است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ (1حمد/1) به نام خداوند بخشنده مهربان، است و آخرین آیه آن (وَ اتَّقُوا یَوْماً تُرْجَعُونَ فیهِ إلَی اللَّهِ ثُمَّ تُوَفّی کُلُّ نَفْسٍ ما کَسَبَتْ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ (2بقره/281) و از روزی بترسید که در آن به سوی خداوند بازگردانده می‏شوید، سپس به هر کس جزای کردارش به تمامی داده شود، و بر آنان ستم نرود.

ابن عباس می‏گوید:

بعد از نازل شدن آیه (وَ اتَّقُوا یَوْماً تُرْجَعُونَ فیهِ إلَی اللَّهِ ثُمَّ تُوَفّی کُلُّ نَفْسٍ ما کَسَبَتْ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ (2بقره/281) و از روزی بترسید که در آن به سوی خداوند بازگردانده می‏شوید، سپس به هر کس جزای کردارش به تمامی داده شود، و بر آنان ستم نرود) . که آخرین آیه قرآنی بود آیه‏ای نازل نشد و پیامبر بعد از بیست و یک روز از دنیا رفت.

آخرین فریضه‏ای که بر پیامبر اکرم صلی اللَّه علیه و آله نازل شد آیه شریفه (حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةُ وَ الدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزیرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَ الْمَوْقُوذَةُ وَ الْمُتَرَدِّیَةُ وَ النَّطیحَةُ وَ ما أکَلَ السَّبُعُ إلاّ ما ذَکَّیْتُمْ وَ ما ذُبِحَ عَلَی النُّصُبِ وَ أنْ تَسْتَقْسِمُوا بِاْلأَزْلامِ ذلِکُمْ فِسْقٌ الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ دینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیَوْمَ أکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ اْلإِسْلامَ دیناً فَمَنِ اضْطُرَّ فی‏مَخْمَصَةٍ غَیْرَ مُتَجانِفٍ ِلإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ (5مائده/3) مردار و خون و گوشت خوک و آنچه نامی جز نام خدا به هنگام ذبحش برده باشند، و [حیوان حلال گوشت] خفه‏شده، و به ضرب [چوب و سنگ] مرده، و از بلندی‏افتاده، و شاخ‏خورده و آنچه درندگان از آن خورده باشند، مگر آنچه [به موقع به ذبح شرعی] حلال کنید و همچنین آنچه برای بتان ذبح شده است و نیز تعیین قسمت به کمک ازلام همه بر شما حرام شده است [و پرداختن به هر یک از] اینها نافرمانی است، امروز کافران از دین شما [و بازگشت شما از آن] نومید شده‏اند، لذا از آنان نترسید و از من بترسید، امروز دین شما را برایتان به کمال رساندم و نعمتم را بر شما تمام کردم و دین اسلام را بر شما پسندیدم، اما هر کس در مخمصه‏ای ناچار شود و مایل به گناه نباشد [و از آنچه نهی شده بخورد] بداند که خداوند آمرزگار مهربان است، بود.

در تفسیر صافی، جلد 1، صفحه 421 از پیامبر اکرم صلی اللَّه علیه و آله روایت شده که فرمود: بعد از این فریضه، فریضه دیگری نازل نشد.

ملاحظات: ادامه متن در صفحه بعد